شهر اهر
شهر اهر
اَهَرْ یکی از شهرهای شمالی استان آذربایجان شرقی و مرکز شهرستان اهر است. این شهر با ۹۲٬۷۸۲ نفر جمعیت در سال ۱۳۹۰ خورشیدی، به عنوان چهارمین شهر پرجمعیت استان آذربایجان شرقی پس از شهرهای تبریز، مراغه، مرند محسوب می‌گردد. شهر اهر بزرگ‌ترین شهر منطقهٔ ارسباران بوده و به عنوان مرکز این منطقه شناخته می‌شود. این شهر در ۹۰ کیلومتری شمال شرق تبریز قرار گرفته‌است. اهر از شهرهای تاریخی ایران بوده و سنگ‌نبشتهٔ اورارتویی سغندل و نیز بقایای دژهای ساسانی از مهم‌ترین آثار تاریخی این منطقه به شمار می‌روند.
برخی نام قدیم اهر را «میمند» دانسته‌اند؛ به گونه‌ای که در کتاب حدودالعالم در سال ۳۷۵ هجری این شهر بدین نام خوانده شده و منطقه‌ای آباد و پررونق شمرده شده‌است.
برخی دیگر ریشهٔ واژهٔ اهر را به معنای درخت «ون» در زبان عربی دانسته‌اند که باتوجه به وجود انبوه این‌گونه درختان در پیرامون شهر، به این نام مشهور گشته‌است.
برخی نیز واژهٔ اهر را تکمیل‌یافته واژهٔ «هور» به معنای خورشید دانسته‌اند که پیش از ورود اسلام به منطقه و در دوران مهرپرستی به این نام معروف شده‌است.
در اوایل دورهٔ اسلامی، اهر به جهت قرارگرفتن برسر راه تبریز-اردبیل، از شهرهای پررونق و آباد ایران به شمار می‌رفته‌است. فرمانروایان پیشتکین این شهر را پایتخت خود قرار داده بودند. پادشاهان صفوی به جهت قرارگرفتن آرامگاه شیخ شهاب‌الدین در اهر، به این شهر توجه بیشتری نشان می‌دادند و اهر را برای مدتی به عنوان حاکم‌نشین منطقهٔ قره‌داغ برگزیده بودند.
در دورهٔ قاجاریه عباس میرزا برای مدتی این شهر را مرکز فرماندهی خود علیه روسها قرار داد. نیروی هوایی شوروی در شهریور ۱۳۲۰ خورشیدی، اهر و اغلب شهرهای آذربایجان را مورد هجوم قرار داد و در جریان این جمله شماری از اهالی این شهر کشته شدند.
شهر اهر با ۱۳۶۰ متر ارتفاع از سطح دریا در ۴۷ درجه و ۴ دقیقهٔ طول شرقی و ۳۸ درجه و ۴۸ دقیقهٔ عرض شمالی قرار گرفته‌است. این شهر در منطقه‌ای کوهستانی واقع شده و کوه‌های شیور در شمال شرق، بزکش در جنوب و قاشقاداغ در جنوب شرق آن قرار گرفته‌است. رودخانهٔ کیچیک‌چای از داخل، اهرچای از جنوب و علیرضاچای و رنگول‌چای از غرب اهر می‌گذرند.
از لحاظ تغییرات آب و هوایی، بیشینهٔ دمای اهر در فصل تابستان ۳۴ درجهٔ سانتی‌گراد بالای صفر و کمینهٔ دمای آن در فصل زمستان ۲۷ درجهٔ سانتی‌گراد زیر صفر است؛ همچنین میانگین بارش سالانهٔ اهر ۳۱۰ میلی‌متر گزارش شده‌است.
در ماه مبارک رمضان برخی از آداب و سنت‌های مردم آذربایجان شرقی متمایز از دیگر مناطق کشور بوده و منحصراً به این خطه از ایران اسلامی تعلق دارد.
در شهرستان اهر، دو سنت “قاباخلاما” و “کیسه تیکمه” با گذشت اعصار و سالیان متمادی همچنان پابرجاست و به خصوص قاباخلاما، با جدیت اجرا می‌شود.
“قاباخلاما” سنتی است که پیش از ماه رمضان اجرا می‌شود تا همه جا برای حضور در میهمانی بزرگ خداوند و استقبال از ماه مبارک آماده و پاکیزه باشد. از جمله فعالیت‌ها در این زمینه، نظافت و غبار روبی مساجد با همکاری مردم و ائمه جماعات مساجد است که از سال‌های دور در دیار آذربایجان برگزار می‌شود.
مردم آذربایجان شرقی از نیمه ماه شعبان یعنی پانزده روز پیش از آغاز رمضان، خود را برای استقبال از این ماه آماده می‌کنند. مردم این استان ضمن نظافت و خانه تکانی، از چند روز مانده به ماه رمضان به پیشواز این ماه می‌روند که در زبان محلی بدان “قاباخلاما” گویند.
